De Australische regering heeft een ambitieus voorstel gepresenteerd om kinderen jonger dan 16 jaar te verbieden toegang te krijgen tot sociale media zoals X (voorheen Twitter), TikTok, Instagram en Facebook. Het initiatief, door premier Anthony Albanese omschreven als “wereldleider”, heeft als doel kinderen en tieners te beschermen tegen de negatieve effecten van sociale media, waaronder cyberpesten, blootstelling aan ongepaste inhoud en schadelijke gevolgen voor de geestelijke gezondheid. Het voorstel heeft echter geleid tot een intens publiek debat, waarbij meningen verdeeld zijn tussen ouders, experts in digitaal gedrag en technologiebedrijven.

Het verhaal van James, een 12-jarige Australische jongen, illustreert de risico’s die het voorstel probeert te beperken. James begon Snapchat te gebruiken op 10-jarige leeftijd, beïnvloed door klasgenoten die via het platform contact wilden houden. Zijn ervaring werd echter al snel traumatisch. Na een meningsverschil met een vriend werd hij toegevoegd aan een groepschat waar twee oudere tieners hem begonnen te bestoken met gewelddadige berichten.

“Een van hen leek 17 jaar oud,” vertelde James aan de BBC. “Hij stuurde me video’s waarin hij met een kapmes zwaaide en spraakberichten waarin hij dreigde me neer te steken.”

Het incident maakte James doodsbang, tot het punt dat hij bang was om naar school te gaan. Met de steun van zijn ouders meldde hij het incident bij de schoolleiding en verwijderde zijn Snapchat-account. Voor James’ moeder, Emma, die ook een pseudoniem gebruikte, is deze ervaring een waarschuwing. Zij gelooft dat sociale media kinderen blootstellen aan gevaren waar ze niet volwassen genoeg voor zijn.

“We zouden onze tijd niet moeten verspillen aan het proberen kinderen te leren omgaan met systemen die zijn ontworpen om hun aandacht vast te houden en hun kwetsbaarheden uit te buiten. We zouden ze moeten beschermen en ze de kans moeten geven een onbezorgde jeugd te hebben, vrij van deze druk,” verklaarde Emma.

Het wetsvoorstel dat aan het parlement is voorgelegd, heeft als doel een wettelijk kader vast te stellen om jongeren onder de 16 jaar de toegang tot sociale media te verbieden. Volgens het voorstel:

• Toepassingsgebied: Het verbod geldt voor alle jongeren onder de 16 jaar, zonder uitzonderingen, zelfs niet met ouderlijke toestemming of voor reeds bestaande accounts.
• Sancties: Bedrijven die de regels overtreden, kunnen boetes oplopen tot 50 miljoen Australische dollars.
• Uitzonderingen: Platforms die als “laag risico” voor kinderen worden beschouwd, kunnen ontheffingen aanvragen, maar de criteria hiervoor zijn nog niet gedefinieerd.
• Handhaving: De handhaving en regulering zullen worden uitgevoerd door de eSafety Commissioner, de internettoezichthouder van het land.

De implementatie van de regels is gepland om 12 maanden na goedkeuring van de wet van kracht te gaan, wat tijd biedt voor aanpassingen en verduidelijkingen over hoe de nieuwe regels zullen worden toegepast.

Het voorstel krijgt echter kritiek omdat het belangrijke kwesties openlaat, zoals de definitie van wat een sociaal netwerk is in een voortdurend evoluerende digitale omgeving. Platforms zoals YouTube, die zonder account toegankelijk zijn, vallen niet onder het verbod, wat vragen oproept over de effectiviteit ervan.

Veel ouders, zoals Amy Friedlander, oprichtster van de beweging Wait Mate, zien de maatregel als een manier om de druk op gezinnen te verlichten. “Ouders hebben te lang voor een onmogelijke keuze gestaan: toegeven aan sociale druk en hun kinderen een verslavend apparaat geven, of ze sociaal isoleren. Dit voorstel biedt een echte alternatieve oplossing,” zei ze.

Deskundigen op het gebied van digitaal gedrag waarschuwen echter voor mogelijke neveneffecten. Julie Inman Grant, hoofd van de eSafety Commissioner, benadrukte dat een algeheel verbod kinderen naar minder gereguleerde platforms kan drijven, waardoor ze aan nog grotere risico’s worden blootgesteld.

“We kunnen geen hekken in de oceaan plaatsen,” zei ze. “We moeten veilige omgevingen creëren, zoals beschermde zwembaden, waar kinderen kunnen leren hoe ze zich op een gezonde en veilige manier in de digitale wereld kunnen bewegen.”

Hoewel de regering stelt dat sociale media direct verband houden met de afname van de geestelijke gezondheid van kinderen en tieners, wijzen experts erop dat deze relatie niet zo eenvoudig is. Onderzoek uitgevoerd door de eSafety Commissioner zelf suggereert dat voor bepaalde kwetsbare groepen, zoals LGBTQ+-jongeren en inheemse gemeenschappen, digitale platforms een belangrijke ruimte voor verbinding en acceptatie kunnen zijn.

“Deze jongeren geven vaak aan dat ze zich online meer op hun gemak voelen dan in de fysieke wereld,” aldus Inman Grant.

Daarentegen benadrukken veel ouders de schadelijke effecten van sociale media, zoals verslaving, angst en blootstelling aan ongepaste inhoud. Amy Friedlander vraagt zich af of jonge kinderen de emotionele en cognitieve capaciteit hebben om met deze uitdagingen om te gaan. “We kunnen de voordelen van technologie niet negeren, maar we moeten serieus kijken naar de impact ervan op zich ontwikkelende hersenen,” zei ze.

Australië is niet het eerste land dat probeert de toegang van jongeren tot de digitale wereld te reguleren. In 2011 verbood Zuid-Korea jongeren onder de 16 jaar om ‘s nachts online videogames te spelen, maar deze maatregel werd later ingetrokken vanwege publieke weerstand. Onlangs heeft Frankrijk een wet aangenomen die ouderlijke toestemming vereist voor jongeren onder de 15 jaar om sociale media te gebruiken, maar veel jongeren omzeilen deze beperking met VPN’s.

In de Verenigde Staten werd een soortgelijke wetgeving in de staat Utah geblokkeerd door een federale rechter, die het ongrondwettelijk achtte. Deze voorbeelden benadrukken de praktische en juridische uitdagingen bij het invoeren van uitgebreide beperkingen in de digitale wereld.

Australië onderzoekt technologieën voor leeftijdsverificatie om het verbod te handhaven, maar experts waarschuwen voor de risico’s die gepaard gaan met het opslaan van persoonlijke gegevens van miljoenen burgers. De regering heeft verklaard dat privacy een prioriteit is, maar heeft nog geen concrete oplossingen gepresenteerd.

Voor veel deskundigen, zoals onderzoeker Joanne Orlando, kan een verbod slechts een deel van de oplossing zijn. “Het belangrijkste onderdeel van de puzzel is kinderen leren kritisch na te denken over wat ze online zien en hoe ze sociale media gebruiken,” zei ze.

Sinds 2022 heeft de Australische regering zes miljoen dollar geïnvesteerd in digitale geletterdheidstools, maar studies tonen aan dat veel scholen nog steeds geen regelmatig onderwijs over dit onderwerp aanbieden.

Orlando pleit voor een evenwichtige aanpak, waarbij regulering wordt gecombineerd met educatie. “Een verbod kan op korte termijn effectief zijn, maar kinderen leren hoe ze verantwoordelijk kunnen navigeren in de digitale wereld is de enige duurzame oplossing,” zei ze.

Sinds hij zijn Snapchat-account heeft verwijderd, brengt James meer tijd buiten door, speelt hij voetbal met vrienden en herontdekt hij hobby’s buiten de digitale wereld. Voor hem brachten sociale media meer druk dan vreugde.

“Ik hoop dat deze nieuwe wetten andere kinderen helpen om naar buiten te gaan en te doen wat ze leuk vinden, in plaats van zich gedwongen te voelen om altijd online te zijn,” zei hij.

Ongeacht de toekomst van het voorstel heeft het Australische initiatief de noodzaak benadrukt om jongeren in de digitale omgeving te beschermen, waarbij vrijheid, veiligheid en welzijn in balans worden gebracht. Het debat over de rol van sociale media in de kindertijd is nog maar net begonnen, maar het is al duidelijk dat de uitdagingen net zo groot zijn als de kansen om een gezondere toekomst voor de volgende generaties te creëren.